Het politieke leven in Frankrijk is in beroering sinds de uitzonderlijke score van extreemrechts bij de Europese verkiezingen vorige maand en de eerste ronde van de nationale verkiezingen afgelopen zondag. Juist bij praktiserende katholieken in het land winnen deze radicale partijen snel aan populariteit. Hoe komt dat?
De opkomst van radicaal rechts was voorspeld, maar weinigen hadden zich de omvang ervan kunnen voorstellen: bij de Europese verkiezingen ging 31,4% van de Franse stemmen naar de Rassemblement National (RN), bij de eerste ronde van de parlementsverkiezingen op 30 juni stemde liefst 33,1% op de partij van Marine Le Pen.
De steun voor rechts was zelfs nog hoger onder praktiserende en niet-praktiserende katholieken in Frankrijk. Bij de Europese verkiezingen stemde 37% op RN volgens een peiling door Frankrijks toonaangevende opiniepeiler IFOP, uitgevoerd voor het katholieke dagblad La Croix.
“De manier waarop katholieken in het algemeen stemmen komt min of meer overeen met de Franse samenleving als geheel”, zo vertelt historicus Paul Airiau. “Aan de andere kant zijn er verschillen als we meer specifiek kijken naar de stem van praktiserende katholieken, die 7 tot 8% van de Franse bevolking vertegenwoordigen.”
Airiau is gespecialiseerd in hedendaags katholicisme. In 2019 trad hij toe tot het sociaal-historische onderzoeksteam van CIASE, de onafhankelijke commissie voor seksueel misbruik in de Kerk in Frankrijk, die in oktober 2021 een eindrapport afleverde.
“Tot voor kort was het traditioneel gematigd rechts dat de meerderheid van de stemmen van praktiserende katholieken verzamelde”, legt Airiau uit. “De enorme toename van degenen onder hen die deze keer op extreemrechts hebben gestemd, is een verrassing.”
Volgens IFOP stemde nu 32% van de praktiserende katholieken op RN, minder dan de niet-praktiserende katholieken (40%), maar wel is de groei ten opzichte van de vorige EU-verkiezingen veel groter. In 2019 stemde nog maar 14% van de praktiserende katholieken RN (tegenover 30% van de niet-praktiserende katholieken).
Ook stemde ditmaal nog eens 10% op de partij Reconquête, die in haar rechtse programma dicht in de buurt komt van Le Pen. In totaal stemde dus 42% van de praktiserende katholieken op extreemrechtse partijen, meer dan de 36,9% van de stemmen die deze twee partijen over de gehele linie tezamen behaalden.
“RN mobiliseert haar kiezers meestal rond de strijd tegen immigratie, een thema waarmee ze de arbeidersklasse aantrekt”, legt Airiau uit. “Ze benadrukt dat immigratie in hun nadeel is.”
“Praktiserende katholieken, aan de andere kant, waarderen Frankrijk als een christelijke natie. Ze maken zich zorgen dat dit in een steeds hoger tempo aan het verdwijnen is, niet in de laatste plaats vanwege het aandeel immigranten dat ze nu buitensporig vinden. Ze hebben het gevoel dat ze vreemdelingen worden in hun eigen land. Door op extreemrechts te stemmen, hebben ze duidelijk hun woede hierover geuit”, aldus de historicus.
“Deze woede is iets nieuws. De perceptie van immigranten is de afgelopen jaren veranderd. Noord-Afrikanen die in de jaren 1970 in Frankrijk aankwamen, waren discreet over hun religie. Maar vandaag dragen hun dochters en kleindochters sluiers en eisen ze zichtbaarheid.”
“Daarbij kwamen de terroristische aanslagen, vooral in 2015, waarvoor islamisten de verantwoordelijkheid opeisten. Vandaag de dag vrezen praktiserende katholieken de invloed van islamisten voor hun kinderen en kleinkinderen.”
Airiau voegt eraan toe dat katholieken in Frankrijk zich de afgelopen jaren hebben geërgerd aan de opmerkingen van paus Franciscus over migratie.
“Paus Franciscus heeft het over gastvrijheid, welkom en naastenliefde. Maar zijn woorden botsen met de dagelijkse realiteit van degenen die zich zorgen maken over de voortdurende komst van immigranten uit Afrika en Centraal-Azië, van wie velen moslim zijn. Katholieken vrezen een gevaarlijke onevenwichtigheid.”
Slechts 12% van de praktiserende katholieken stemde bij de Europese verkiezingen op Macrons partij, tegenover 37% in 2019. Volgens Airiaeu duidt het op een ideologische deceptie bij kiezers.
“In de afgelopen jaren hebben katholieken het gevoel gehad van nederlaag naar nederlaag te gaan over sociale en ethische kwesties. En ze hebben nu het gevoel dat Macron in deze kwesties helemaal niet naar hen luistert. Hij ontvangt de bisschoppen, maar dat heeft achteraf geen effect. Nadat hij afgelopen maart abortus in de grondwet had opgenomen, lanceerde Macron onmiddellijk het wetsvoorstel over het levenseinde. Velen hadden de indruk dat hij de doos van Pandora opende, zonder acht te slaan op de waarschuwingen die hij kreeg.”
Overigens stemde ook Marine Le Pen voor het verankeren van abortus in de Franse grondwet. Om die reden geeft een deel van de praktiserende katholieke kiezers volgens Airiau de voorkeur aan de partij Reconquête van Marion Maréchal.
Maréchals tweede achternaam is ook Le Pen omdat ze een kleindochter is van Jean-Marie Le Pen. Maar in tegenstelling tot haar tante Marine “laat zij zich duidelijker voorstaan op haar katholieke identiteit”, aldus Airiau.
Geconfronteerd met deze wending van praktiserende katholieken naar extreemrechts, zijn de bisschoppen in Frankrijk tegenwoordig “extreem voorzichtig”, zegt de historicus. “Tot de jaren 2000 verwierpen ze expliciet elk nationalisme gebaseerd op het christendom”, herinnert Airiau zich.
“Maar nu zwijgen ze. Ze weten ook dat als ze zich zouden uitspreken, ze hoe dan ook bekritiseerd worden, ongeacht wat ze zeiden.”
De tweede ronde van de vervroegde verkiezingen vindt plaats op zondag 7 juli.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
